Hareket analizi ve terapisini geliştirmeye yönelik okuma materyalleri

Kuura, halk sağlığı hemşiresi tarafından fizyoterapiye sevk edilen 6 ay 1 saatlik bir bebektir. Kuura, kendisinden 3 yaş büyük bir kardeşi olan ailenin ikinci çocuğudur. Kuura’nın annesi, bebek yuvarlanırken sol tarafı tercih ettiği için Kuura’nın motor gelişimi konusunda biraz endişeliydi. Bunun dışında annenin bebeğin gelişimiyle ilgili herhangi bir endişesi yoktu. Kuura ve anne fizyoterapiye ilk kez geliyor (Video 1).

Hasta öyküsünden bildiklerimiz:

Kuura ailenin ikinci çocuğu olarak 39+5. haftada 3760g ağırlığında ve 51cm uzunluğunda doğdu. Kuura şimdiye kadar normal hızda gelişti ve yaşına göre tüm motor kilometre taşlarına ulaştı. Kuura hala anne sütüyle besleniyor ancak şimdiden pişmiş havuç, patates ve tatlı patates yeme alıştırmaları yapıyor. Kuura iyi uyuyor ve planlanan fizyoterapi süresince aktif olması bekleniyor. Belgelerden de görebileceğimiz gibi aile cinsiyet ayrımı gözetmeyen terimler kullanmak istemektedir ve bu nedenle çocuk için cinsiyet ayrımı gözetmeyen Kuura ismini seçmişlerdir.

Elde sınırlı miktarda veri varken, fizyoterapistin iyi hazırlanması ve görüşmeyi dikkatlice planlaması gerekir. Bebeği sert bir yüzeyde de gözlemleme imkanı olan yumuşak bir yatak seçilir. Gözlem mümkünse spontane oyun sırasında yapılır.

Gözlem hedeflerine ulaşmak ve etkileşime aktif olarak katılmak için uygun oyuncakları önceden seçmemiz önemlidir. Bakım verenlerin gözlemde yer alması gerekir. Dikkat edilmesi gerekenler arasında ebeveyn-çocuk etkileşimi ve bebeği tutmak da var. Görmeyi beklediğimiz kilometre taşlarının bir listesini yaparız, simetri/asimetri, kas tonusu ve oyun yoluyla etkileşime bakarız.

Mary D. Sheridan’ın kitabı, motor gelişim gözlemine hazırlık konusunda iyi bir bilgi kaynağıdır; From Birth to five years, children’s developmental progress, 2021, Routledge. Kitabı okuyarak, motor değerlendirmenin adımlarını (performans, hareket kalitesi, simetri, tipik ve atipik hareket, karar verme) öğrenebilirsiniz. Ayrıca, çocuğun gözlem ve muayenesi yoluyla tespit edebileceğinizi varsayabileceğiniz yaşla ilgili motor kilometre taşlarını da gözden geçirebilirsiniz. Bu noktada, cinsiyete duyarlı terimler konusunda hafızanızı tazelemeniz de iyi olacaktır (Video 2).

6 aylıkken ağırlık değişimleri görmeye başlarız ve çocuğun sırt üstü yatmasını ve kaldırılmak üzere ellerini kaldırmasını bekleyebiliriz. Eller kavrandığında, çocuk başını kaldırabilmeli, omuzlarını destekleyebilmeli ve oturmaya doğru çekebilmelidir. Çocuk destekli oturmaya çekildiğinde, sırt düzdür ve çocuk başını bir yandan diğer yana çevirebilir. Çocuğun henüz bağımsız olarak oturması beklenmez. Çocuğun sırtüstü yatıştan yüzüstü yatışa ve yüzüstü yatıştan sırtüstü yatışa dönmesi de beklenebilir ancak bu genellikle 7 aya kadar gerçekleşir. Karın üzerinde, çocuk avuçlarını açabilmeli ve uzatılmış ekstremiteler üzerinde kendini destekleyebilmelidir. Çocuk ayakta tutulduğunda bacaklarına ağırlık verir ve genellikle yukarı aşağı zıplamaktan hoşlanır. Çocuk bu aşamada aşağı doğru paraşüt ve yana/öne doğru koruyucu reaksiyon gibi koruyucu reaksiyon belirtileri göstermeye başlar. Çocuk nesneleri manipüle edebilir ve elleri arasında değiştirebilir. (Sheridan, M.D. 2008. Doğumdan beş yaşına kadar).

Kırmızı bayraklar, çocuğun kilometre taşlarının çoğuna ulaşamadığı, haftalar boyunca sürekli ilerlemenin aniden durduğu veya zaten kazanılmış becerilerden mahrum kaldığı anlamına gelir. Gözlem sırasında bir kırmızı bayrak tespit edilirse, bakıcılara bebeğin daha fazla muayeneye ihtiyacı olduğu ve birkaç hafta içinde doktora sevk edilip kontrol edilmesi gerektiği dikkatlice açıklanır. Ebeveynler genellikle gerçekten endişelidir ve durumun ayrıntılı olarak açıklanması çok önemlidir ve endişelenecek bir şey olup olmadığını zaman gösterecektir. Şimdiye kadar motor kilometre taşlarına zamanında ulaşmış bir çocukta, altı aylıkken aşağıdaki işaretler kırmızı bayrağa işaret eder: Çocuk her iki yöne de yuvarlanmıyor. Çocuk sırtüstü yatarken ellerini orta hatta ve bir araya getiremiyor. Çocuk ellerini ağzına götürmekte zorlanıyor. Çocuk nesnelere uzanırken sadece üst ekstremitelerinden birini kullanıyor, diğerini yumruk yapıyor. (Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanlığı, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri) Yine de, gözlem ve muayene motor gelişimi taramanın önemli bir parçasını oluştursa da, bir çocuğun değerlendirmesini uygulamak, puanlamak ve kaydetmek için sistematik bir yöntem sağlamak için standartlaştırılmış ölçümlerin de kullanılması gerektiğini unutmamak çok önemlidir. Bu, terapistlerin değerlendirmeler arasındaki sonuçları karşılaştırmasına olanak tanır. Örneğin, preterm bebeklerde motor gecikme riskinin yüksek olması nedeniyle motor değerlendirmeler düzenli olarak yapılır.

Farklı ölçüm araçlarının kullanımı Emanual’da daha ayrıntılı olarak ele alınmıştır. (Piper, M. C, Darrah J, 2022)